Γένεση της Κύπρου, Ελέφαντες, Ιπποπόταμοι και Νεολιθικοί άνθρωποι - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 31/12/2017

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, 31.12.2017

http://politis.com.cy/article/genesi-tis-kiprou-elefantes-ippopotami-ke-neolithiki-anthropi

Κείμενο, φωτογραφίες του Γιώργου Κωνσταντίνου

 Όλα ξεκίνησαν πριν αρκετά εκατομμύρια χρόνια όταν η Αφρικανική και Ευασιατική πλάκα άρχισαν να κινούνται η μια αντίθετα της άλλης με αποτέλεσμα να συγκρουστούν. Αποτέλεσμα της σύγκρουσης ήταν η ανύψωση του υποθαλάσσιου εδάφους και η εμφάνιση της πρώτης ξηράς που ήταν η ψηλότερη κορυφή του Τροόδους και κατόπιν της ψηλότερης κορυφής του Πενταδαχτύλου. Η διαδικασία αυτή συνεχίστηκε (και συνεχίζεται ακόμα) μέχρι τη δημιουργία της Κύπρου που ξέρουμε σήμερα.  Οπόταν η Κύπρος είναι ένα ωκεάνιο νησί και ποτέ δεν συνδεόταν με άλλη γειτονική χώρα. Πώς όμως μπόρεσαν και έφτασαν εδώ όλα αυτά τα είδη της προϊστορικής και τωρινής βιοποικιλότητας του νησιού μας;

Αμέσως μετά την εμφάνιση της πρώτης ξηράς του Τροόδους και Πενταδαχτύλου άρχισε και η εποίκιση με είδη χλωρίδας και πανίδας.  Έντομα και αράχνες εκατοντάδων διαφορετικών ειδών ταξίδεψαν από τις κοντινές χώρες μέσο αέρα και θάλασσας και έφτασαν στο νησί. Επιπλέοντες κορμοί που ταξίδεψαν από γειτονικές χώρες και έφτασαν εδώ έφεραν διάφορα είδη όπως έντομα, αράχνες, σαλιγκάρια, ερπετά και τρωκτικά. Αποδημητικά πουλιά έφεραν σπόρους διαφόρων ειδών φυτών μέσα στα στομάχια τους από καρπούς που έφαγαν σε άλλες χώρες.

Απολιθωμένα οστά νάνου ιπποπόταμου σε βράχο. 

Δύο καταπράσινα νησιά
Φανταστείτε την τότε προϊστορική Κύπρο να αποτελείτε από δύο καταπράσινα νησιά. Η άνοδος συνεχίστηκε και ισχυρές βροχοπτώσεις διάβρωναν τις 2 οροσειρές που τότε ήταν πολύ πιο ψηλές από ότι είναι σήμερα μεταφέροντας τεράστιες ποσότητες ιζημάτων δημιουργώντας την Μεσαορία και την τελική εικόνα της Κύπρου.

Κατά την πλειστόκαινο περίοδο και περίπου πριν 250.000 χρόνια η στάθμη της θάλασσας ήταν κατά 100-120 μέτρα περίπου χαμηλότερη από την σημερινή. Υπολογίζεται ότι κατά τη διάρκεια των παγετώνων του Πλειστοκαίνου, λόγο συσσώρευσης των νερών στους πόλους η Κύπρος απείχε από την πλησιέστερη ξηρά (τον κόλπο Αλεξανδρέττας) περίπου 30 χιλιόμετρα με αβαθή νερά και με πολλά ενδιάμεσα νησάκια. Τότε ήταν που κατάφεραν και έφτασαν μεγάλα φυτοφάγα θηλαστικά ζώα με κολυμβητικές ικανότητες στο νησί μας. Τα ζώα αυτά είναι ιπποπόταμοι (Phanourios minutus), ελέφαντες (E. Cypriotes, σε κανονικό μεγάλο μέγεθος), η μοσχογαλή, μερικά είδη τρωκτικών (Μυγαλή, Ακανθοποντικός), χελώνες ξηράς, χελώνες γλυκού νερού και ερπετά.

Χαυλιόδοντας νάνου ιπποπόταμου 

Το μοναδικό σαρκοφάγο
H Πλειστοκαινική πανίδα της Κύπρου, όπως και όλων των νησιών της Μεσογείου (Κρήτη, Σαρδηνία, Ρόδος, Τήλος, Κορσική, Σικελία), χαρακτηρίζεται ως μη ισορροπημένη, εξαιτίας της απουσίας των σαρκοφάγων ζώων. Στην Κύπρο το μοναδικό σαρκοφάγο ζώο του Πλειστοκαίνου είναι ένα είδος Μοσχογαλής (Geneta plesictοides). Μικρό σαρκοφάγο σε μέγεθος μικρότερο από γάτα, που τρεφόταν με έντομα, σαύρες, πουλιά και τρωκτικά. Τα φυτοφάγα ζώα είναι εξαίρετοι κολυμβητές, σε αντίθεση με τα μεγάλα σαρκοφάγα.

Η πάροδος των χρόνων και η απουσία μεγάλων αρπαχτικών ζώων που θα κρατούσαν τις ισορροπίες, είχε ως αποτέλεσμα τον ανεξέλεγκτο υπερπληθυσμό των ζώων αυτών που άρχισαν να αντιμετωπίζουν έλλειψη τροφής. Το αποτέλεσμα ήταν να ενεργοποιηθεί στα ζώα ένας βιολογικός μηχανισμός που είχε ως αποτέλεσμα τα ζώα να μικρύνουν δραματικά, και αυτό ονομάζεται νησιώτικος νανισμός. Αιτίες του νανισμού και του γιγαντισμού στα νησιώτικα οικοσυστήματα είναι η μικρή έκταση των νησιών σε σχέση με τις ηπειρωτικές περιοχές, οι μειωμένες πηγές τροφής λόγο υπερπληθυσμού, η απουσία εχθρών (θηρευτών), η μείωση της γονιδιακής δεξαμενής και η ενδογαμία.

Δόντια νάνου ελέφαντα 

Μήκος μέχρι 1,5 μέτρο
Οι κυπριακοί ελέφαντες και οι ιπποπόταμοι των μερικών τόνων σε βάρος μετά την επίδραση του νανισμού είχαν μήκος μέχρι 1,5 μέτρο και 75 εκατοστά ύψος και με βάρος περίπου 200 με 250 κιλά. Το μικρό μέγεθος, τους έδωσε μεγαλύτερη ευκινησία και προσαρμοστικότητα στο σχετικά ορεινό και ημιορεινό κυπριακό περιβάλλον και στις περιορισμένες πηγές τροφής. Ακόμα ένα θαύμα της φύσης και τις εξέλιξης των ειδών. Ο μόνος σκοπός του νανισμού ήταν η επιβίωση των ζώων και η διαιώνιση του είδους.

Με την πάροδο των χιλιάδων χρόνων και λόγω της απομόνωσης τους στο νησιώτικο περιβάλλον, τα ζώα αυτά εξελιχθήκαν σε ενδημικά ζώα της Κύπρου, και όταν λέμε ενδημικά ζώα της Κύπρου σημάνει ότι αυτά τα ζώα ζούσαν στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον κόσμο. Η πρώτη αναφορά για την ύπαρξη των ζώων αυτών στην Κύπρο έγινε από την βρετανίδα παλαιοντολόγο Ροδοθεα Μπέιτς το 1903. Μέχρι στιγμής έχουν αναφερθεί στην Κύπρο περίπου 40 θέσεις με οστά νάνων ιπποπόταμων και νάνων ελεφάντων με συντριπτική πλειοψηφία τα οστά των ιπποπόταμων. Μερικές από τις κυριότερες θέσεις εύρεσης απολιθωμάτων των ζώων αυτών είναι μια παραλιακή περιοχή στην κατεχόμενη Ακανθού, η περιοχή Δρακοντοβούναρο στον κατεχόμενο Κορμακίτη, η θέση στο κατεχόμενο χωριό Λιβερά, ο Βουκουλόσπηλιος στο κατεχόμενο χωριό Δίκωμο, η θέση στον κατεχόμενο Άγιο Γεώργιο Κερύνειας, η θέση στο Ακρωτήρι, Ξυλοφάγου, Αγία Νάπα και Χλώρακα. Όλες αυτές οι θέσεις ήταν τότε σπήλαιά τα οποία τώρα έχουν καταρρεύσει και τα οστά που βρίσκονται εκεί είναι από εκατοντάδες ζώα. Τα παλιά χρόνια οι άνθρωποι πίστευαν ότι τα κόκαλα αυτά ανήκαν σε αγίους που μόνασαν στα σπήλαια αυτά και έκτιζαν μάλιστα και εκκλησίες που υπάρχουν και σήμερα. Προπολεμικά στην θέση στον Άγιο Γεώργιο Κερύνειας που έκτισαν και την εκκλησιά του Άγιου Φανουρίου οι άνθρωποι πήγαιναν και έπιαναν τα κόκκαλα των ιπποπόταμων τα κονιορτοποιούσαν και τα έτρωγαν πιστεύοντας ότι έχουν θεραπευτικές ιδιότητες.

Δόντια νάνου ιπποπόταμου 

Περιοχή Ξυλοφάγου
Ένας πολύ σημαντικός χώρος με οστά είναι αυτός που βρίσκετε στην παραλιακή περιοχή Ξυλοφάγου. Στην περιοχή αυτή έχουν βρεθεί οστά ιπποπόταμων, ελεφάντων, μοσχογαλής , αρπακτικών πουλιών , χελώνας γλυκού νερού και χελώνας ξηράς. Μετά από προσωπικές μου εκτιμήσεις ο χώρος αυτός δεν συνδέεται  με παρουσία ανθρώπου καθώς φαίνεται να είναι πέραν των 100.000 χρονών δηλαδή πολύ πριν την παρουσία των ανθρώπων στο νησί. Το σημαντικό του χώρου αυτού είναι ότι τα οστά των ελεφάντων είναι πολύ πιο πολλά από αυτά των ιπποπόταμων. Τα οστά των ελεφάντων είναι σπάνια και πάντα υπερτερούσαν κατά πολύ τα οστά των ιπποπόταμων ενώ εδώ συμβαίνει το αντίθετο. Πολύ πιθανόν ο χώρος αυτός να ήταν μια μεγάλη λίμνη όπου τα ζώα αυτά να κατέφευγαν εκεί για να πιούν νερό. Τους καλοκαιρινούς μήνες το νερό συρρικνωνόταν και τα ζώα στην προσπάθεια τους να φτάσουν στο νερό να κολλούσαν στην λάσπη με αποτέλεσμα τον θάνατο τους. Ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι χαυλιόδοντες , τα δόντια και τα οστά των ελεφάντων που βρέθηκαν εκεί. Τα νέα ευρήματα των ελεφάντων επιβεβαιώνουν ότι ο Elephas sp. είναι διαφορετικό είδος από τον E. cypriotes. Το μέγεθός του είναι πάλι Νάνας μορφής (600 κιλά) αλλά κατά πολύ μεγαλύτερο από τον Elephas cypriotes (200 κιλά). Ποια όμως η σχέση του με τον E. cypriotes; Αποτελεί προγονική του μορφή ή όχι; Αν αποτελεί προγονική μορφή του E. cypriotes τότε είναι ο συνδετικός (ενδιάμεσος) κρίκος που συνδέει τα μεγαλόσωμα ζώα με τα νάνα ζώα, αλλά τα οστά των πρώτων μεγαλόσωμων ζώων με βάρος μερικούς τόνους δεν έχουν βρεθεί ακόμα, που είναι; Ποια είναι η ακριβή ηλικία των ευρημάτων; Χρονολογήσεις για τον E. cypriotes έχουν δείξει ηλικία των ευρημάτων Ανώτερο Πλειστόκαινο. Η όλη υπόθεση χρίζει επιστημονικής μελέτης και ελπίζουμε σύντομα να έχουμε τα επιστημονικά πορίσματα που θα δώσουν φως σε ακόμα ένα κομμάτι τις προϊστορίας του τόπου μας.

Σύγκριση ανθρώπου με νάνο ιπποπόταμο και ελέφαντα. 

Ζούσαν αποκλειστικά από το κυνήγι και τη φύση
Τα ζώα αυτά έζησαν ανενόχλητα στην Κύπρο για χιλιάδες χρόνια μέχρι που οι πρώτοι νεολιθικοί άνθρωποι (Homo sapiens) άρχισαν να έρχονται και να εποικούν το νησί από τις γειτονικές χώρες περίπου πριν 12 χιλιάδες χρόνια (αρχή νεολιθικής περιόδου). Οι Homo sapiens (εμείς) πρωτοεμφανίστηκαν στην αφρικανική ήπειρο πριν 200.000 χρόνια και σιγά σιγά κατέκτησαν και εποίκισαν όλες τις ηπείρους του πλανήτη μας εκτοπίζοντας και αφανίζοντας όλα τα άλλα είδη (του γένους Homo) ανθρώπων.

Οι άνθρωποι τότε ήταν κυνηγοί τροφοσυλέκτες, δηλαδή ζούσαν αποκλειστικά από το Κυνήγι και την φύση και πιθανόν να κυνήγησαν τα ζώα αυτά μέχρι τελικού αφανισμού, αν και αυτό δεν έχει ακόμα αποδειχθεί επιστημονικά αλλά η εξαφάνιση των ζώων αυτών συμπίπτει χρονολογικά με την άφιξη των πρώτων ανθρώπων στο νησί.

Χαυλιόδοντας νάνου ελέφαντα 

Με την πάροδο των αιώνων οι νεολιθικοί άνθρωποι πλήθαιναν στο νησί και η φύση δεν μπορούσε πλέον να τους εξασφαλίζει τροφή οπόταν άρχισαν τις πρώτες καλλιέργειες εξημερωμένων φυτών, έφερε επίσης από τις γειτονικές χώρες με σχεδίες διάφορα είδη ζώων για εκτροφή. Τα ζώα αυτά είναι ένα είδος άγριας αγελάδας , αίγαγρος, πρόβατο , χοίρος , αλεπού , αγρινό , και το ελάφι Dama mesopotamica. Πολύ αργότερα έφεραν και τους γάτους που τους είχαν ως κατοικίδια και πολύ πιθανόν να τους είχαν για να τρώνε τα τρωκτικά που τους κατέστρεφαν τις σοδιές. Έφεραν επίσης και το άλογο που αποτέλεσε σταθμό για τους νεολιθικούς ανθρώπους που το χρησιμοποιούσαν για μετακίνηση και μεταφορά αγαθών.

Σύγκριση των δύο ειδών νάνων ελεφάντων με κανονικό ελέφαντα και άνθρωπο. 

Μερικά από αυτά τα ζώα είχαν ξεφύγει από τον άνθρωπο και επανήλθαν στην άγρια τους κατάσταση. Τα ζώα αυτά είναι το αγρινό και η αλεπού τα όποια υπάρχουν και σήμερα. Επίσης ένα από αυτά είναι και το κόκκινο ελάφι (Dama mesopotamica) το όποιο υπήρχε στο νησί και εξαφανίστηκε πριν 500 χρόνια λόγω ανελέητου κυνηγιού. Ένα παράδειγμα που μας δείχνει ότι η κακή διαχείριση και το αλόγιστο κυνήγι έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή και την εξαφάνιση πολλών ειδών για πάντα.

Πρέπει να προστατεύσουμε την πανίδα και χλωρίδα του τόπου μας για να μπορούμε να την χαιρόμαστε για πάντα και φυσικά η γνώση και η κατανόηση των λαθών του παρελθόντος θα αποτελέσει την επιβίωση μας και την συνέχεια μας στο μέλλον.

Χρόνια πολλά και ευτυχισμένο το νέο έτος 2018!

Πηγή: http://politis.com.cy/article/genesi-tis-kiprou-elefantes-ippopotami-ke-neolithiki-anthropi

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Ο Γιώργος Κωνσταντίνου γεννήθηκε το 1960 στη Λευκωσία και είναι φυσιοδίφης ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας. Φωτογράφος και κινηματογραφιστής αγρίας ζωής και πρόεδρος του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου. Με ακούραστη δράση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά το περιβάλλον και την βιοποικιλότητα του τόπου μας.

Πηγή: http://politis.com.cy/article/genesi-tis-kiprou-elefantes-ippopotami-ke-neolithiki-anthropi

ΑΠΟΛΊΘΟΜΑ ΕΛΈΦΑΝΤΑ 100 ΧΙΛΙΆΔΩΝ ΕΤΏΝ ΣΤΗ ΞΥΛΟΦΆΓΟΥ!

ΑΠΟΛΊΘΟΜΑ ΕΛΈΦΑΝΤΑ 100 ΧΙΛΙΆΔΩΝ ΕΤΏΝ ΣΤΗ ΞΥΛΟΦΆΓΟΥ!

http://www.ant1iwo.com/news/cyprus/article/230078/apolithoma-elefada-100-hiliadon-eton-sti-xulofagou/

Πως βρέθηκαν στην Κύπρο ελέφαντες και νάνοι ιπποπόταμοι

Απολίθομα ελέφαντα 100 χιλιάδων ετών στη Ξυλοφάγου!

Πως βρέθηκαν στην Κύπρο ελέφαντες και νάνοι ιπποπόταμοι

Αποκαλυπτικά στοιχεία για Ιπποπόταμους και Ελέφαντες που έζησαν στην Κύπρο πριν από 100 χιλιάδες χρόνια κατέχει ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Προστασίας Φυσικής Κληρονομιάς και Βιοποικιλότητας Κύπρου Γιώργος Κωνσταντίνου. 

Απολιθώματα ελέφαντα 100 χιλιάδων ετών και νάνου ιπποπόταμου 12 χιλιάδων ετών εντόπισε σε παραλιακή περιοχή στην επαρχία Λάρνακας ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Προστασίας Φυσικής Κληρονομιάς και Βιοποικιλότητας Κύπρου Γιώργος Κωνσταντίνου. Μιλώντας στον ΑΝΤΕΝΝΑ ο κύριος Κωνσταντίνου σημείωσε ότι η Κύπρος ήταν ιδιαιτέρως γνωστή για τα παλαιοντολογικά της ευρήματα σημειώνοντας πως τα συγκεκριμένα ζώα έφθασαν στην Κύπρο από γειτονικές ακτές, είτε κολυμπώντας, είτε επιπλέοντας πάνω σε κορμούς δέντρων. 

Τα ζώα αυτά σύμφωνα με τον Γιώργο Κωνσταντίνου με την εγκατάστασή τους στο νησί υπέστησαν μεγάλες εξελικτικές αλλαγές προκειμένου να προσαρμοστούν στο νέο τους περιβάλλον. 

Οι νάνοι ιπποπόταμοι στην Κύπρο που φαίρουν την επιστημονική ονομασία Phanurios minor είχαν μήκος 1,50 μέτρου και ύψος 75 εκατοστών ενώ οι νάνοι ελέφαντες είχαν ένα μέτρο ύψος και βάρος 200 κιλών. 

Τα απολιθώματα των ιπποποτάμων είναι πολύ περισσότερα από αυτά των ελεφάντων Τα ευρήματα δείχνουν ότι ο άνθρωπος της τότε εποχής κυνηγούσε τα ζώα αυτά, πιθανόν δε να συνέβαλε στην εξαφάνιση τους. 

Απολιθώματα νάνων ιπποποτάμων και ελεφάντων έχουν βρεθεί σε περισσότερα από 40 σημεία στην Κύπρο και, κυρίως, σε σπήλαια στους πρόποδες του Πενταδακτύλου, καθώς και στην περιοχή της Ξυλοφάγου.

Ελέφαντες και Ιπποπόταμοι ίσως τα πρώτα κυνηγετικά θηράματα των κυπρίων - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Περιοδικό Hunt & Shoot - Τεύχος 28.10.2017

Κείμενο φωτογραφίες  Γιώργος Κωνσταντίνου

Το κυνήγι στην Κύπρο έχει μια ιστορία 12.000 χρόνων και ξεκίνησε με την πρώτη άφιξη στην Κύπρο των πρώτων ανθρώπων, και από το οποίον εξαρτιόταν η επιβίωση τους.

Σήμερα όλοι ξέρουμε ότι το ενδημικό μας θήραμα είναι τα περδίκια, φραγκολίνες και λαγοί αλλά στο παρελθόν όσο και να μας φαίνεται απίστευτο τα πρώτα πιθανά κυνηγετικά θηράματα των κυπρίων ήταν Ιπποπόταμοι και ελέφαντες.

Η Κύπρος θεωρείται ωκεάνιο νησί και είναι αποτέλεσμα της σύγκρουσης τεκτονικών πλακών. Πριν εκατομμύρια χρόνια, η αφρικανική πλάκα συγκρούστηκε με την ευρασιατική πλάκα, με αποτέλεσμα η πρώτη να βυθιστεί κάτω από την ευρασιατική. Κατά τη διάρκεια της βύθισης, η ελαφρότερη πέτρα από τη βυθισμένη πλάκα άρχισε να λιώνει και μετά, υπό μορφή λάβας, να ανυψώνεται προς την επιφάνεια της γης. Η λάβα αυτή στην επαφή της με το νερό στερεοποιείται και αποτέλεσμα ήταν η γένεση της Κύπρου αρχικά με την δημιουργία του Τροόδους και μετα του Πενταδακτύλου που ήταν 2 ξεχωριστά νησιά. Μετα σχηματίστηκε και η πεδιάδα της Μεσαορίας που τα ένωσε κι έτσι η Κύπρος πήρε τη σημερινή της μορφή.

Αμέσως μετά την εμφάνιση της πρώτης ξηράς, άρχισε να εμφανίζετε και η πρώτη ζωή. Έντομα ταξίδευσαν από τις γειτονικές χώρες μέσο του αέρα και επιπλέοντες κορμούς. καθώς και τα πρώτα φυτά σε μορφή σπόρων μεταφερμένων από πουλιά, τον αέρα , και την θάλασσα.

Κατά το Ανώτερο Πλειστόκαινο έχουμε παρουσία ενδημικής νησιωτικής πανίδας

Στο Ανώτερο Πλειόκαινο και Πλειστόκαινο είχαμε ισχυρές, γρήγορες κλιματικές μεταβολές.

Οι παγετώδεις περίοδοι ακολουθούνταν από θερμότερες μεσοπαγετώδεις περιόδους.

Καινούργιες έρευνες έχουν δείξει ότι θα πρέπει να είχαμε μέχρι 30 παγετώδεις περιόδους τα τελευταία 3 εκ. έτη (μία κάθε 100000 χρόνια)

Στις παγετώδεις περιόδους η έκταση της Κύπρου αυξάνει αλλά ποτέ δεν ενώνεται με την κοντινή χέρσο.

Μόνο διασπορά μέσω θάλασσας μπορεί να εξηγήσει αυτή την μοναδική σύνθεση της ενδημικής πανίδας της Κύπρου, όπου στο νησί έφτασαν ζώα με κολυμβητικές ικανότητες.

Τα φυτοφάγα ζώα είναι εξαίρετοι κολυμβητές, σε αντίθεση με τα μεγάλα σαρκοφάγα.

Η στάθμη της θάλασσας κατά τις περιόδους αυτές ήταν κατά 100-120 μέτρα περίπου χαμηλότερη από την σημερινή. Υπολογίζεται ότι κατά τη διάρκεια των παγετώνων του Πλειστοκαίνου, η Κύπρος απείχε από την πλησιέστερη ξηρά (τον κόλπο Αλεξανδρέττας) περίπου 30 km. Και με πολλά ενδιάμεσα νησάκια. Επομένως, είτε κολυμπώντας, είτε επιπλέοντας πάνω σε κορμούς δέντρων, τα ζώα αυτά μπόρεσαν να φθάσουν μέχρι το νησί και να το εποικίσουν.

Τα ζώα αυτά είναι ιπποπόταμοι (Phanourios minutus) , ελέφαντες (E. Cypriotes) (σε κανονικό μεγάλο μέγεθος) η μοσχογαλή , μερικά είδη τρωκτικών (μυγαλί, ακανθοποντικός) , χελώνες ξηράς , χελώνες γλυκού νερού , και ερπετά .

H Πλειστοκαινική πανίδα της Κύπρου, όπως και όλων των νησιών της Μεσογείου , (Κρήτη, Σαρδηνία, Ρόδο, Τήλο, Κορσική, Σικελία). χαρακτηρίζεται ως μη ισορροπημένη, εξαιτίας της απουσίας των σαρκοφάγων ζώων. Στην Κύπρο το μοναδικό σαρκοφάγο ζώο του Πλειστοκαίνου είναι ένα είδος μοσχογαλής (Geneta plesictοides). Μικρό σαρκοφάγο σε μέγεθος γάτας που τρεφόταν με σαύρες , πουλιά και τρωκτικά.

Ένας πολύ σημαντικός χώρος με οστά είναι αυτός που βρίσκετε στην παραλιακή περιοχή ξυλοφάγου. Στην περιοχή αυτή έχουν βρεθεί οστά ιπποπόταμων, ελεφάντων, μοσχογαλής , αρπακτικών πουλιών , χελώνα γλυκού νερού και χελώνα ξηράς. Ο χώρος αυτός δεν έχει συνδεθεί ακόμα με την παρουσία ανθρώπου. Το σημαντικό του χώρου αυτού είναι ότι τα οστά των ελεφάντων είναι πολύ ποιο πολλά από αυτά των ιπποπόταμων. Τα οστά των ελεφάντων είναι σπάνια και πάντα υπερτερούσαν κατά πολύ τα οστά των ιπποπόταμων ενώ εδώ συμβαίνει το αντίθετο.

Πολύ πιθανόν ο χώρος αυτός να ήταν μια μεγάλη λίμνη όπου τα ζώα αυτά να κατέφευγαν εκεί για να ποιούν νερό. Τους καλοκαιρινούς μήνες το νερό συρρικνωνόταν και τα ζώα στην προσπάθεια τους να φτάσουν στο νερό να κολλούσαν στην λάσπη με αποτέλεσμα τον θάνατο τους.

Ιδιαίτερο επιστημονικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι χαυλιόδοντες , τα δόντια και τα οστά των ελεφάντων. Τα νέα ευρήματα Επιβεβαιώνουν ότι ο Elephas sp. Είναι διαφορετικό είδος από τον E. cypriotes.

To μέγεθός του είναι σαφώς μεγαλύτερο από τον E. cypriotes.

Ποιά όμως η σχέση του με τον E. cypriotes; Αποτελεί προγονική του μορφή ή όχι;

Ποια είναι η ηλικία των ευρημάτων;

Χρονολογήσεις για τον E. cypriotes έχουν δείξει ηλικία των ευρημάτων Ανώτερο Πλειστόκαινο.

Η όλη υπόθεση βρίσκετε υπό μελέτη και ελπίζουμε σύντομα να έχουμε τα επιστημονικά πορίσματα που θα δώσουν φως σε ακόμα ένα κομμάτι τις προϊστορίας του τόπου μας.

Τα φυτά και τα ζώα που ζουν σε γεωγραφικά απομονωμένες περιοχές έχουν την τάση να αναπτύσσουν ενδημικές μορφές. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά αποτελέσματα αυτής της απομόνωσης είναι η δημιουργία γιγαντιαίων μορφών στα μικρού μεγέθους σπονδυλωτά (ερπετά, πτηνά, τρωκτικά θηλαστικά) και η δημιουργία νάνων μορφών στα μεγάλου μεγέθους ζώα, όπως οι ελέφαντες, οι ιπποπόταμοι και τα ελάφια

Αιτίες του νανισμού και του γιγαντισμού στα νησιώτικα οικοσυστήματα είναι:

Η μικρή έκταση των νησιών σε σχέση με τις ηπειρωτικές περιοχές

Οι μειωμένες πηγές τροφής

Η απουσία εχθρών

Η μείωση της γονιδιακής δεξαμενής

Η ενδογαμία

Οι κυπριακοί ελέφαντες και οι ιπποπόταμοι μετά την επίδραση του νανισμού είχαν μήκος μέχρι 1,5 μέτρο και 75 εκατοστά ύψος και με βάρος περίπου 250 κιλά. Το μικρό μέγεθος, τους έδωσε μεγαλύτερη ευκινησία και προσαρμοστικότητα στο σχετικά ορεινό και ημιορεινό κυπριακό περιβάλλον και στις περιορισμένες πηγές τροφής.

Ακόμα ένα θαύμα της φύσης που ο μόνος σκοπός του νανισμού ήταν την επιβίωση των ζώων και την διαιώνιση του είδους.

Με την πάροδο των χιλιάδων χρόνων και λόγο της απομόνωσης τους στο νησιώτικο περιβάλλον τα ζώα αυτά εξελιχθήκαν σε ενδημικά ζώα της Κύπρου.

Και όταν λέμε ενδημικά ζώα της Κύπρου σημάνει ότι αυτά τα ζώα ζούσαν στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον κόσμο.

Η πρώτη αναφορά για την ύπαρξη των ζώων αυτών στην Κύπρο έγινε από την βρετανίδα παλαιοντολόγο Ροδοθεα Μπέιτς το 1903.

Τα ζώα αυτά έζησαν ανενόχλητα στην Κύπρο για χιλιάδες χρόνια μέχρι που οι άνθρωποι άρχισαν να έρχονται και να εποικούν το νησί από τις γειτονικές χώρες περίπου πριν 12 χιλιάδες χρόνια.

Οι άνθρωποι τότε ήταν κυνηγοί τροφοσυλεκτες , δηλαδή ζούσαν αποκλειστικά από το Κυνήγι και πιθανόν να κυνήγησαν τα ζώα αυτά μέχρι τελικού αφανισμού, αν και αυτό δεν έχει ακόμα επιστημονικά αποδειχθεί αλλά η εξαφάνιση των ζώων αυτών συμπίπτει χρονολογικά με την άφιξη των πρώτων ανθρώπων στο νησί.

Μέχρι στιγμής έχουν αναφερθεί στην Κύπρο περίπου 40 θέσεις με οστά νάνων

ιπποπόταμων και νάνων ελεφάντων με συντριπτική πλειοψηφία τα οστά των ιπποπόταμων.

Θέλω επίσης να αναφερθώ στον νεολιθικό άνθρωπο που αμέσως μετά από τον αφανισμό των προϊστορικών ζώων της Κύπρου έφερε από της γειτονικές χώρες διάφορα είδη ζώων για εκτροφή.

Τα ζώα αυτά είναι ένα είδος άγριας αγελάδας , πρόβατα , χοίρους , αλεπού , άγρινο , και το ελάφι dama mesopotamica.

Μερικά από αυτά είχαν ξεφύγει από τον άνθρωπο και επανήλθαν στην άγρια τους κατάσταση. Τα ζώα αυτά είναι το αγρινό , η αλεπού τα όποια υπάρχουν και σήμερα.

Επίσης ένα από αυτά είναι και το ελάφι dama mesopotamica το όποιο υπήρχε στο νησί και εξαφανίστηκε πριν 500 χρόνια λόγο ανελέητου κυνηγιού.

Τελειώνοντας θέλω να αναφέρω ότι αυτό είναι ένα παράδειγμα που μας δείχνει ότι η κακή διαχείριση και το αλόγιστο κυνήγι έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή και την εξαφάνιση πολλών ειδών για πάντα.

Πρέπει να προστατεύσουμε την πανίδα και χλωρίδα του τόπου μας για να μπορούμε να την χαιρόμαστε για πάντα και φυσικά η γνώση και η κατανόηση των λαθών του παρελθόντος θα αποτελέσει την επιβίωση μας και την συνέχεια μας στο μέλλον.

Οι 19 νυχτερίδες της Κύπρου (Web TV) - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 4/2/2018

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, 4.2.2018

http://politis.com.cy/article/i-19-nichterides-tis-kiprou-web-tv

Κείμενο, φωτογραφίες και βίντεο του Γιώργου Κωνσταντίνου

Στην Κύπρο συναντάμε 30 διαφορετικά είδη θηλαστικών εκ των οποίων τα 19 ανήκουν στις νυχτερίδες. Οι νυχτερίδες ανήκουν στα χειρόπτερα (Chiroptera) και χωρίζονται σε 2 κατηγορίες, στα μικροχειρόπτερα (Microchiroptera) και στα μεγαχειρόπτερα (Megachiroptera). 

Για τον περισσότερο κόσμο τα ζώα αυτά είναι άγνωστα καθώς κυκλοφορούν μόνο τη νύχτα και την ημέρα κρύβονται πάλι στα σκοτάδια και πολύ σπάνια κάποιος έχει την ευκαιρία να τις δει από κοντά. 

Μοναδικά θηλαστικά

Σε ολόκληρο τον πλανήτη υπάρχουν 1.240 διαφορετικά είδη νυχτερίδων και αποτελούν το 20%, δηλαδή το 1/5 όλων των θηλαστικών που υπάρχουν στον πλανήτη. Οι νυχτερίδες είναι τα μοναδικά θηλαστικά στον κόσμο που μπορούν να πετούν και μάλιστα μπορούν να κάνουν μανούβρες στον αέρα πολύ πιο καλά από τα πουλιά. Διαθέτουν δερμάτινες μεμβράνες αντί φτερά που τις βοηθούν να πετούν εντελώς αθόρυβα. Είναι νυχτόβια ζώα και δραστηριοποιούνται μόλις νυχτώσει για αναζήτηση της τροφής τους. 

Egyptian fruit bat (Rousettus aegyptiacus) 

Κατά τη διάρκεια της ημέρας βρίσκουν καταφύγιο και φωλιάζουν σε φυσικές σπηλιές, σε παλαιές γαλαρίες ορυχείων, σχισμές βράχων, σε κουφάλες δέντρων, σε παλαιά πηγάδια, σε εγκαταλελειμμένα σπίτια, κάτω από παλιές γέφυρες ακόμα και μέσα σε κεραμίδια σπιτιών. Όλες οι νυχτερίδες κρέμονται ανάποδα και στους χώρους που τις συναντάμε είναι η μια κολλητή δίπλα στην άλλη για σκοπούς θερμότητας και προστασίας. Γεννούν την άνοιξη ένα μόνο μικρό το οποίο παραμένει γαντζωμένο πάνω στην κοιλιά της μητέρας του όπου και θηλάζει μέχρι να ενηλικιωθεί. Η μητέρα μπορεί να πετά εξίσου καλά και με το μικρό πάνω της. 

Μικροχειρόπτερα

Στην Κύπρο τα 18 είδη από τα 19 ανήκουν στα μικροχειρόπτερα και τρέφονται αποκλειστικά με έντομα και μόνο το ένα ανήκει στα μεγαχειρόπτερα και είναι ο γνωστός νυχτοπάππαρος ο οποίος τρέφεται κυρίως με υπερώριμα φρούτα και αποτελεί το μεγαλύτερο είδος νυχτερίδας που έχουμε στην Κύπρο και ένα από τα πιο απειλούμενα είδη με αφανισμό. 

Lesser horseshoe bat (Rhinolophus hipposideros) 

Όλα τα είδη νυχτερίδων στην Κύπρο είναι αυστηρά προστατευόμενα βάσει του νόμου (ο περί προστασίας και διατήρησης της φύσης και της άγριας ζωής νόμος του 2003) καθώς κινδυνεύουν με αφανισμό λόγω ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, όπως η καταστροφή των βιοτόπων και των καταφυγίων των ζώων αυτών, οι ψεκασμοί που καταστρέφουν τα έντομα που αποτελούν τροφή για τις νυχτερίδες και η ανελέητη καταπολέμησή τους από τον άνθρωπο λόγω διάφορων μύθων και δεισιδαιμονιών που συνδέονται με τα άκακα αυτά ζώα. Όλα τα είδη νυχτερίδων είναι επίσης προστατευόμενα και από διεθνείς συμβάσεις καθώς και σε ευρωπαϊκό επίπεδο από την Οδηγία των Οικοτόπων 92/43/ΕΟΚ. 

Τα 19 είδη νυχτερίδων

1) Miniopterus schreibersi 2) Plecotus kolombatovici 3) Myotis nattereri 4) Eptesicus serotinus 5) Rousettus aegyptiacus 6) Myotis blythii 7) Myotis emarginatus 8) Rhinolophus ferrumequinum 9) Pipistrellus pipistrellus 10) Rhinolophus hipposideros 11) Hipsugo savvii 12) Pipistrellus kuhli 13) Rhinolophus blasii 14) Nyctalus leisleri 15) Nyctalus lasiopterus 16) Tadarida teniotis 17) Pipistrellus pygmaeus cyprius (αποτελεί ενδημικό υποείδος της Κύπρου) 18) Rhinolophus Euryale 19) Eptesicus anatolicus. 

Μοιάζουν περισσότερο με ποντικό στην εμφάνιση, είναι λίγο ασχημούτσικες με άγρια φάτσα και σουβλερά δόντια και είναι αποκρουστικές για πολλούς ανθρώπους οι οποίοι στη θέα μιας νυχτερίδας πανικοβάλλονται. Στην πραγματικότητα πρόκειται για τελείως άκακα ζώα τα οποία δεν επιτίθενται ποτέ στον άνθρωπο και είναι πολύ ωφέλημα καθώς μια εντομοφάγα νυχτερίδα μπορεί να καταναλώσει εκατοντάδες έντομα μέσα σε μια και μόνο νύχτα. Μπορούμε να τις δούμε κυρίως σε αγροτικές περιοχές να πετούν αθόρυβα τριγύρω από τα φώτα των δρόμων ή προβολέων και να τρώνε τα έντομα και τις νυχτοπεταλούδες που προσελκύονται από το φως. 

Lesser horseshoe bat (Rhinolophus hipposideros) 

Παλιά λανθασμένα πίστευαν ότι οι νυχτερίδες ήταν τυφλές και ότι προσανατολίζονταν χρησιμοποιώντας μόνο τον ηχοεντοπισμό. Στην πραγματικότητα οι νυχτερίδες έχουν καλή όραση, αλλά τη νύχτα εντοπίζουν τα έντομα χρησιμοποιώντας τον ηχοεντοπισμό, δηλαδή παράγουν ήχους σε υψηλή συχνότητα και στη συνέχεια χρησιμοποιούν την ηχώ που παράγεται από την αντανάκλαση των ηχητικών κυμάτων προκειμένου να αποφύγουν εμπόδια και να εντοπίσουν τα θηράματά τους, έτσι η όραση για αυτές είναι μια δευτερεύουσα αίσθηση και έρχεται πρώτη η ακοή. Οι ήχοι αυτοί παράγονται σε πολύ υψηλή συχνότητα και το ανθρώπινο αφτί δεν μπορεί να τους συλλάβει εύκολα έτσι οι επιστήμονες οι οποίοι μελετούν τα ζώα αυτά χρησιμοποιούν ένα ειδικό μηχάνημα που αναπαράγει τον ήχο αυτό δυνατά και έτσι μπορούν να εντοπίσουν τα είδη που υπάρχουν σε μια περιοχή, καθώς κάθε είδος νυχτερίδας έχει και τον δικό της χαρακτηριστικό ήχο. 

Natterer's bat (Myotis nattereri) 

Ένας άλλος τρόπος μελέτης των ζώων αυτών από τους επιστήμονες είναι η τοποθέτηση ειδικών δικτύων στις εισόδους των σπηλαίων που φωλιάζουν και έτσι συλλαμβάνουν τα ζώα για διάφορες μελέτες. Πολλά είδη νυχτερίδων είναι τόσο μικροσκοπικά που έχουν μέγεθος μόνο το μισό από ένα ανθρώπινο δάχτυλο. Οι νυχτερίδες είναι ζώα τα οποία πέφτουν σε χειμέρια νάρκη τον χειμώνα, αλλά στην Κύπρο λόγω των ήπιων χειμώνων που έχουμε μπορούμε να τις δούμε να κυκλοφορούν καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου. 

Ο μεγαλύτερός τους εχθρός
Οι εχθροί των νυχτερίδων είναι διάφορα αρπαχτικά πουλιά που τις παραμονεύουν το σούρουπο έξω από τις σπηλιές και φίδια που τις παραμονεύουν στους τόπους που φωλιάζουν, αλλά αυτά είναι μέρος της τροφικής αλυσίδας και κρατά τις ισορροπίες της φύσης. 

Natterer's bat (Myotis nattereri) 

Ο μεγαλύτερος εχθρός από όλα όμως είναι οι άνθρωποι που λόγω αμάθειας και προκατάληψης παθαίνουν υστερία και πανικό μόλις τις δουν. Πολλοί μόλις αντιληφθούν μερικές νυχτερίδες να φωλιάζουν στα κεραμίδια τους παθαίνουν υστερία και αρχίζουν να παίρνουν τηλέφωνα στην Πυροσβεστική, Τμήμα Περιβάλλοντος, Κτηνιατρείο και Αστυνομία. Πολλοί μόλις τις αντιληφθούν κλείνουν τις τρύπες των κεραμιδιών με τσιμέντο καταδικάζοντας τα αθώα αυτά ζώα σε μαρτυρικό μαζικό θάνατο. Γιατί πανικοβάλλονται; Έχουν ακούσει πολλούς να πεθάνουν ή να πάθουν κάποιο κακό από επίθεση νυχτερίδας; Έχω δει επίσης κυνηγούς την ώρα που σουρουπώνει να πυροβολούν και να σκοτώνουν νυχτερίδες για πλάκα. 

Έχουν ληφθεί από τα αρμόδια τμήματα και μέσω διαφόρων προγραμμάτων πολλά μέτρα προστασίας των ζώων αυτών, αλλά το μόνο μέτρο προστασίας που πιστεύω είναι και το πιο σημαντικό, είναι η ενημέρωση και η επιμόρφωση του κόσμου σε όλα τα θέματα βιοποικιλότητας του τόπου μας για να μάθουν να σέβονται τη φύση και ό,τι συμπεριλαμβάνεται σε αυτή. 

Pipistrellus pygmaeus (Soprano pipistrelle) 

Savi's pipistrelle (Hypsugo savii) 

Schreibers' bat (Miniopterus schreibersii)  

Schreibers' bat (Miniopterus schreibersii) 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Ο Γιώργος Κωνσταντίνου γεννήθηκε το 1960 στη Λευκωσία και είναι φυσιοδίφης ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας. Φωτογράφος και κινηματογραφιστής αγρίας ζωής και πρόεδρος του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου. Με ακούραστη δράση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά το περιβάλλον και την βιοποικιλότητα του τόπου μας