Τα 30 θηλαστικά της Κύπρου (Web TV) - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 20/5/2018

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, 20/5/2018

http://politis.com.cy/article/ta-30-thilastika-tis-kiprou-web-tv

Κείμενο, φωτογραφίες και βίντεο του Γιώργου Κωνσταντίνου

Ένα σημαντικό κομμάτι της σπουδαίας βιοποικιλότητας του τόπου μας αποτελούν τα θηλαστικά ζώα. Στην Κύπρο συναντάμε 30 διαφορετικά είδη θηλαστικών εκ των οποίων τα 19 ανήκουν στις νυχτερίδες. Οι νυχτερίδες ανήκουν στα χειρόπτερα (Chiroptera) και χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, στα μικροχειρόπτερα (Microchiroptera) και στα μεγαχειρόπτερα (Megachiroptera). Για τον περισσότερο κόσμο τα ζώα αυτά είναι άγνωστα, καθώς κυκλοφορούν μόνο τη νύχτα και την ημέρα κρύβονται πάλι στα σκοτάδια και πολύ σπάνια κάποιος έχει την ευκαιρία να τα δει από κοντά. Οι νυχτερίδες είναι τα μοναδικά θηλαστικά στον κόσμο που μπορούν να πετούν και μάλιστα μπορούν να κάνουν μανούβρες στον αέρα πολύ πιο καλά από τα πουλιά. Διαθέτουν δερμάτινες μεμβράνες αντί φτερά που τις βοηθούν να πετούν εντελώς αθόρυβα. Είναι νυχτόβια ζώα και δραστηριοποιούνται μόλις νυχτώσει για αναζήτηση της τροφής τους. Τα 18 είδη από τα 19 που έχουμε ανήκουν στα μικροχειρόπτερα και τρέφονται αποκλειστικά με έντομα και το ένα μόνο ανήκει στα μεγαχειρόπτερα και είναι ο γνωστός μας νυχτοπάππαρος. Ο νυχτοπάππαρος ή νυχτοκόρακας με το επιστημονικό όνομα Egyptian fruit bat (Rousettus aegyptiacus) είναι είδος φρουτονυχτερίδας και ανήκει στην κατηγορία των μεγαχειρόπτερων και τρέφεται  αποκλειστικά με νέκταρ και υπερώριμα φρούτα. Είναι το μεγαλύτερο είδος νυχτερίδας που έχουμε στον τόπο μας με άνοιγμα πτερυγίων μέχρι 60 εκατοστά. Η Κύπρος είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που φιλοξενεί αυτό το είδος νυχτερίδας. Τη συναντάμε επίσης σε μερικές αφρικανικές χώρες, σε χώρες της Mέσης Aνατολής, Πακιστάν και Ινδία. Στον τόπο μας δυστυχώς το ζώο αυτό απειλείται με αφανισμό. 

Δεν είναι επιθετικό ζώο

Η κυπριακή αλεπού ανήκει στο είδος κόκκινη αλεπού (Vulpes vulpes) και είναι ένα από τα 47 υποείδη που συναντάμε στον πλανήτη μας και αποτελεί το μεγαλύτερο αρπακτικό ζώο που έχουμε στον τόπο μας και φημίζεται για την πονηριά και την εξυπνάδα της, εξ ου και η φράση «είναι πονηρός σαν αλεπού». Σε περιπτώσεις εξημέρωσης από μικρή ηλικία δεν διαφέρει καθόλου η συμπεριφορά της από έναν φιλικό σκύλο. Δεν είναι επιθετικό ζώο και ποτέ δεν επιτίθεται στον άνθρωπο. Αν και συγκαταλέγονται στα σαρκοφάγα ζώα στην ουσία είναι παμφάγα, καθώς τρέφονται και με διάφορα φυτικά είδη και φρούτα.

Η παρουσία της αλεπούς στο νησί μας ξεπερνά τις έξι με οκτώ χιλιάδες χρόνια και υπήρξε ένα από τα κυνηγετικά θηράματα των πρώτων νεολιθικών ανθρώπων που εποίκισαν την Κύπρο. Πολύ πιθανόν την αλεπού να την έφεραν στο νησί από τις γειτονικές μας χώρες οι νεολιθικοί άνθρωποι πριν έξι χιλιάδες χρόνια για εκτροφή, να τους ξέφυγε επανερχόμενη ξανά στην άγρια της κατάσταση, όπως έχει συμβεί και με το κυπριακό αγρινό.

Black rat - Rattus rattus - Ποντίκα

Cypriot mouse - M-us cypriacus  - Κυπριακός Ποντίκός

Το κυπριακό αγρινό είναι το μεγαλύτερο από τα χερσαία θηλαστικά του τόπου μας. Το κυπριακό αγρινό με το επιστημονικό όνομα Ovis gmelini ophion (Cyprian Wild Sheep, Cyprus Mouflon) είναι δε και ενδημικό είδος της Κύπρου, δηλαδή το συναντάμε στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον κόσμο. Με τη γεωγραφική απομόνωση του είδους και με την πάροδο χιλιάδων ετών έχουμε ως αποτέλεσμα τη μορφολογική διαφοροποίησή του και την εξέλιξή του σε διαφορετικά είδη και υποείδη, όπως πολλά είδη του τόπου μας.

Το Αγρινό έχει μια προϊστορία περίπου έξι με οκτώ χιλιάδες χρόνια, καθώς το έφεραν στο νησί οι νεολιθικοί άνθρωποι. Όπως είναι γνωστό οι πρώτοι άνθρωποι έφτασαν στο νησί πριν από περίπου 12 χιλιάδες χρόνια. Ο πληθυσμός των Αγρινών εκτιμάται άνω των 3.000.

Μεσογειακή φώκια

Η μεσογειακή φώκια μοναχός (Monachus monachus) είναι το υπ' αριθμόν 1 απειλούμενο θαλάσσιο θηλαστικό της Ευρώπης και του πλανήτη και πιστεύεται ότι αποτελεί το σπανιότερο είδος φώκιας στον κόσμο. Είναι αρκετά σπάνιο να δεις μια φώκια στις κυπριακές θάλασσες, αν και τα τελευταία δύο χρόνια ευτυχώς αναφορές από ανθρώπους που είδαν φώκια γίνονται όλο και πιο συχνά, κυρίως στη Λεμεσό και στην Καρπασία. Επίσης υπάρχουν αξιόπιστες πληροφορίες ότι αναπαράγονται στην Κύπρο σε απομονωμένες σπηλιές. Η μεσογειακή φώκια μοναχός ανήκει στην οικογένεια των φωκιδών (Phocidae) και από μελέτες που έγιναν το 2016, εκτιμάται ότι λιγότερα από 700 άτομα επιβιώνουν σε τρεις ή τέσσερις μεμονωμένους υποπληθυσμούς στην περιοχή της Μεσογείου (ιδιαίτερα στο Αιγαίο), στο αρχιπέλαγος της Μαδέρας αλλά και την περιοχή Cabo Blanco στον βορειοανατολικό Ατλαντικό Ωκεανό.

Ο λαγός με το επιστημονικό όνομα European Hare (Lepus europaeus) είναι ένα από τα πιο κατατρεγμένα θηλαστικά της Κύπρου, καθώς συγκαταλέγεται δυστυχώς στα κύρια θηρεύσιμα είδη της Κύπρου και κυνηγιέται ανελέητα και με μανία από σαράντα χιλιάδες κυνηγούς. Τον συναντάμε σε όλες τις περιοχές του τόπου μας, είναι φυτοφάγο ζώο και αποτελεί ενδημικό υποείδος της Κύπρου.

Cyprus Spiny Mouse - Acomys nesiotes  - Κυπριακός Ακανθοποντικός

Etruscan shrew (Suncus etruscus) Νανομυγαλή

Το πιο μισητό θηλαστικό της Κύπρου

Ο σκαντζόχοιρος με το επιστημονικό όνομα long-eared hedgehog - Hemiechinus auritus dorotheae αποτελεί και αυτός ενδημικό υποείδος της Κύπρου. Τον συναντάμε κυρίως σε πεδινές περιοχές. Είναι σαρκοφάγο ζώο και τρέφεται κυρίως με σαύρες, σαλιγκάρια και έντομα.

Η μυγαλή με το επιστημονικό όνομα Lesser White-toothed Shrew - Crocidura suaveolens cypria είναι ένα μικρό σαρκοφάγο τρωκτικό που τρέφεται με έντομα, σκουλήκια και σαλιγκάρια.

Η νανομυγαλή με το επιστημονικό όνομα Etruscan shrew (Suncus etruscus) είναι ένα σπάνιο μικρό σαρκοφάγο τρωκτικό που τρέφεται με έντομα και αποτελεί το μικρότερο θηλαστικό του πλανήτη.

Ο ακανθοποντικός Cyprus Spiny Mouse - Acomys nesiotes είναι ένα σπάνιο τρωκτικό που μοιάζει πολύ με ποντίκα και τρέφεται με σπόρους, έντομα και σαλιγκάρια. Ονομάζεται ακανθοποντικός διότι οι τρίχες στη ράχη του είναι σκληρές και μοιάζουν με αγκάθια.

Ο κυπριακός ποντικός Cypriot mouse - Mus cypriacus είναι ενδημικό είδος της Κύπρου και ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 2004. Πρόκειται για το πρώτο νέο θηλαστικό που ανακαλύφθηκε στην Ευρώπη μετά από 100 χρόνια. Μοιάζει πολύ με τον οικιακό ποντικό και τον συναντάμε σε πεδινές αλλά και σε ορεινές περιοχές.

Ο οικιακός ποντικός House mouse (Mus musculus domesticus), το γνωστό επιβλαβή τρωκτικό που το συναντάμε παντού κυρίως μέσα σε σπίτια, αποθήκες και φάρμες προκαλώντας πολλές ζημιές και καταπολεμάται συστηματικά από τον άνθρωπο.

Η ποντίκα Black rat - Rattus rattus είναι το πιο μισητό θηλαστικό της Κύπρου καθώς προκαλεί ανυπολόγιστες ζημιές στον άνθρωπο και αυτό καταπολεμάται συστηματικά. Στο σημαντικό έλεγχο των πληθυσμών των βλαβερών τρωκτικών σημαντικό ρολό διαδραματίζουν τα φίδια, η αλεπού και τα αρπαχτικά πουλιά.

Εκτός από τα 30 θηλαστικά που έχω αναφέρει στις θάλασσες της Κύπρου συναντάμε περιστασιακά διάφορα είδη θαλάσσια θηλαστικά όπως δελφίνια και φάλαινες.

Μερικά από τα θηλαστικά της Κύπρου όπως ο σκαντζόχοιρος και η αλεπού δέχονται μεγάλη πίεση στους δρόμους καθώς δεκάδες είναι τα ζώα που σκοτώνονται καθημερινά σε ατυχήματα με αυτοκίνητα, αλλά και από ασυνείδητους οδηγούς που τα χτυπούν δυστυχώς για την πλάκα τους.

European Hare (Lepus europaeus) - Λαγός

House mouse (Mus musculus domesticus)  - Οικιακός ποντικός

long-eared hedgehog - Cyprus hedgehog - Hemiechinus auritus dorotheae - Σκαντζόχοιρος

Mediterranean monk seal (Monachus monachus) - Μεσογειακή φώκια μοναχός

Red fox (Vulpes vulpes) - Αλεπού

The Lesser White-toothed Shrew (Crocidura suaveolens cypria) - Μυγαλή

Ovis gmelini ophion (Cyprian Wild Sheep, Cyprus Mouflon) - Αγρινό

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Ο Γιώργος Κωνσταντίνου γεννήθηκε το 1960 στη Λευκωσία και είναι φυσιοδίφης ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας. Φωτογράφος και κινηματογραφιστής αγρίας ζωής και πρόεδρος του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου. Με ακούραστη δράση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά το περιβάλλον και την βιοποικιλότητα του τόπου μας.

Πηγή: http://politis.com.cy/article/ta-30-thilastika-tis-kiprou-web-tv

Egyptian fruit bat (Rousettus aegyptiacus) Νυχτοπάππαρος - Φρουτονυχτερίδα - Video - Cyprus

Κυπριακό αγρινό, το καμάρι της Κύπρου (Web TV) - Του Γιώργου Κωνσταντίνου - Εφημερίδα πολίτης 13/3/2018

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, 13/3/2018

http://politis.com.cy/article/kipriako-agrino-to-kamari-tis-kiprou-web-tv

Κείμενο, φωτογραφίες και βίντεο του Γιώργου Κωνσταντίνου

Στην Κύπρο υπάρχουν 30 είδη θηλαστικών, ένα από αυτά είναι το κυπριακό αγρινό που είναι και το μεγαλύτερο από τα χερσαία θηλαστικά του τόπου μας. Το κυπριακό αγρινό με το επιστημονικό όνομα Ovis gmelini ophion (Cyprian Wild Sheep, Cyprus Mouflon) είναι δε και ενδημικό είδος της Κύπρου, δηλαδή το συναντάμε στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον κόσμο και αυτό συμβαίνει με τη γεωγραφική απομόνωση του είδους, και με την πάροδο χιλιάδων ετών έχουμε ως αποτέλεσμα τη μορφολογική διαφοροποίησή του και την εξέλιξή του σε διαφορετικά είδη και υποείδη, όπως πολλά είδη του τόπου μας. 

Θηλυκό αγρινό με το μωρό του.

Οικογένεια Αιγώδη

Το αγρινό είναι είδος αγριοπρόβατου και ανήκει στην οικογένεια Αιγώδη. Θεωρείται το ένα από τους δύο προγόνους όλων των σημερινών εξημερωμένων προβάτων και έχει καταγωγή τη Νοτιοδυτική Ασία, όπου υπάρχει το ασιατικό αγρινό. Το συναντάμε στην οροσειρά του Τροόδους κυρίως στα δάση Πάφου και Τροόδους. Ο πληθυσμός του εκτιμάται πως είναι περισσότερα από τρεις χιλιάδες ζώα και θεωρείται ένας ικανοποιητικός αριθμός και με την κατάλληλη προστασία θα καταφέρουν να εποικίσουν ολόκληρη την οροσειρά του Τροόδους. Τα μεγαλόπρεπα αρσενικά αγρινά φέρουν μεγάλα κέρατα και έχουν βάρος 35-45 περίπου κιλά, ενώ τα θηλυκά φτάνουν τα 25-35 κιλά και δεν φέρουν καθόλου κέρατα. Ζευγαρώνουν το φθινόπωρο και η κυοφορία διαρκεί πέντε μήνες γεννώντας ένα μικρό και πολύ σπάνια δύο. Τα μικρά μετά τη γέννησή τους είναι ικανά να τρέχουν μαζί με τη μητέρα τους. Τρέφονται με τρυφερούς βλαστούς από θάμνους και δέντρα, χόρτα και καρπούς από οπουδήποτε  μπορούν να φτάσουν. Η αύξηση των αγρινών τα τελευταία χρόνια είχε ως αποτέλεσμα τα ζώα να εξέρχονται από τα όρια του δάσους προς αναζήτηση τροφής, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται προβλήματα στις γεωργικές καλλιέργειες, όπως αμπέλια, εποχιακές καλλιέργειες και οπωρώνες. Κάτι που πρέπει οι κυβερνητικοί αρμόδιοι φορείς να λύσουν, ίσως με επιχορηγημένες περιφράξεις των καλλιεργειών που επηρεάζονται και βελτίωση της διατροφής του αγρινού με σπορές εντός του δάσους.

Οκτώ χιλιάδες χρόνια

Το αγρινό έχει μια προϊστορία περίπου οκτώ χιλιάδες χρόνια, καθώς τα έφεραν στο νησί οι νεολιθικοί άνθρωποι. Όπως είναι γνωστό οι πρώτοι άνθρωποι έφτασαν στο νησί πριν από περίπου 12 χιλιάδες χρόνια. Με την πάροδο των αιώνων οι νεολιθικοί άνθρωποι πλήθαιναν στο νησί και η φύση δεν μπορούσε πλέον να τους εξασφαλίζει τροφή, οπόταν άρχισαν τις πρώτες καλλιέργειες εξημερωμένων φυτών, έφεραν επίσης από τις γειτονικές χώρες με σχεδίες διάφορα είδη ζώων για εκτροφή. Τα ζώα αυτά είναι ένα είδος άγριας αγελάδας, αίγαγρος, πρόβατο, χοίρος, αλεπού, αγρινό και το ελάφι Dama mesopotamica. Το αγρινό κατά τους νεολιθικούς χρόνους εισάχθηκε σε πολλά νησιά και χώρες της Ευρώπης, όπου εγκλιματίστηκε εκεί με μεγάλη επιτυχία και αποτέλεσε μια πολύ σημαντική πηγή τροφής για τους νεολιθικούς ανθρώπους. Όταν έφεραν το αγρινό οι νεολιθικοί άνθρωποι σύμφωνα με έρευνες ήταν πιο μεγάλο από σήμερα, καθώς έχει επιδράσει πάνω του ο γνωστός νησιώτικος νανισμός.

Νεαρά αρσενικά αγρινά.

Θηλυκό αγρινό με το μωρό του.

Ενήλικο αρσενικό αγρινό

Kαι η αλεπού

Μερικά από αυτά τα ζώα είχαν ξεφύγει από τον άνθρωπο και επανήλθαν στην άγρια τους κατάσταση. Τα ζώα αυτά είναι το αγρινό και η αλεπού τα όποια υπάρχουν και σήμερα. Επίσης ένα από αυτά είναι και το κόκκινο ελάφι (Dama mesopotamica) το όποιο υπήρχε στο νησί και εξαφανίστηκε πριν 500 χρόνια λόγω ανελέητου κυνηγιού. Ένα παράδειγμα που μας δείχνει ότι η κακή διαχείριση και το αλόγιστο κυνήγι έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή και την εξαφάνιση πολλών ειδών για πάντα. Ανελέητο κυνήγι δέχτηκε και το αγρινό και σύμφωνα με τα αρχεία του Τμήματος Δασών το 1937 να φτάσει στα όρια του αφανισμού με μόνο 15 ζώα πληθυσμό. Μετά από αρκετή προσπάθεια και πιέσεις του Τμήματος Δασών για την αρτιότερη προστασία του αγρινού, τροποποιήθηκε το 1938 ο «περί Θήρας Νόμος» και το 1939 ολόκληρο το δάσος Πάφου (600 Κm2) κηρύχτηκε σε μόνιμα απαγορευμένη περιοχή κυνηγίου. Ταυτόχρονα, απομακρύνθηκαν οι βοσκοί και τα κοπάδια από το δάσος Πάφου κάτι που συνέβαλε ακόμη περισσότερο στην προστασία του είδους, καθώς τα αγρινά δεν συναναστρέφονται με αιγοπρόβατα με κίνδυνο εξάπλωσης κάποιας επιδημίας, με καταστροφικές συνέπειες για τον πληθυσμό των αγρινών. Η συναναστροφή αυτή όμως γίνεται σήμερα σε μερικές περιοχές του δάσους Πάφου και σε νεκρές ζώνες όπου συναντάμε εκεί έναν μεγάλο πληθυσμό αγρινών που μπαινοβγαίνει ανεξέλεγκτα. Σύμφωνα με το Ταμείο θήρας μια τέτοια ασθένεια που συνήθως μεταδίδεται από συνύπαρξη προσβεβλημένων οικόσιτων μηρυκαστικών, (στην περίπτωση αυτή αιγοπροβάτων) με άγρια, η ασθένεια Infectious Keratoconjunctivitis (IKC), πρόσβαλε τα αγρινά το 2001. Η ασθένεια αυτή η οποία επηρεάζει τα μάτια και οφείλεται στο μυκόπλασμα Mycoplasma conjunctivae, καταγράφηκε για πρώτη φορά στο κυπριακό αγρινό το 2001. Η IKC επηρεάζει τα μάτια και μπορεί να οδηγήσει στην τύφλωση ή και τον θάνατο.

Μεγάλος εχθρός επίσης για τα αγρινά είναι οι λαθροκυνηγοί, καθώς παρουσιάζονται συνεχώς σοβαρά κρούσματα λαθροθηρίας.

Θηλυκά αγρινά

Ενήλικο αρσενικό αγρινό.

Σύμβολο για την Κύπρο
Το κυπριακό αγρινό είναι το καμάρι του τόπου μας και λόγω της μοναδικότητάς του θεωρείται σύμβολο για την Κύπρο από αρχαιοτάτων χρόνων, καθώς έχουν βρεθεί αγγεία με παραστάσεις αγρινών. Ακόμα το αγρινό μπορούμε να το δούμε σε τωρινά νομίσματα και υπήρξε στην οπίσθια όψη του χαρτονομίσματος των δέκα λιρών Κύπρου, καθώς ήταν και το σύμβολο των κυπριακών αερογραμμών. Στην κυπριακή νομοθεσία ορίζεται ως αυστηρά προστατευόμενο υποείδος και κατατάσσεται στο παράρτημα IV της Οδηγίας Περί Προστασίας των Βιοτόπων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (92/43 - Habitats Directive) ως είδος που χρήζει αυστηρής προστασίας. Το Ταμείο Θήρας του Υπουργείου Εσωτερικών είναι υπεύθυνο για τη διαχείριση του είδους αυτού.

Κάποιος ο οποίος θέλει να δει τα αγρινά μπορεί να τα δει στον περιφραγμένο χώρο του Δασικού Σταθμού του Σταυρού της Ψώκας.

Πηγή: http://politis.com.cy/article/kipriako-agrino-to-kamari-tis-kiprou-web-tv

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ
Ο Γιώργος Κωνσταντίνου γεννήθηκε το 1960 στη Λευκωσία και είναι φυσιοδίφης ερευνητής της κυπριακής βιοποικιλότητας. Φωτογράφος και κινηματογραφιστής αγρίας ζωής και πρόεδρος του συνδέσμου προστασίας φυσικής κληρονομίας και βιοποικιλότητας της Κύπρου. Με ακούραστη δράση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά το περιβάλλον και την βιοποικιλότητα του τόπου μας.

Πηγή: http://politis.com.cy/article/kipriako-agrino-to-kamari-tis-kiprou-web-tv

European Hare (Lepus europaeus) - Λαγός - Endemic subspecies of Cyprus - Video

Long-eared hedgehog - Cyprus hedgehog - Hemiechinus auritus dorotheae (Σκαντζόχοιρος) - Video - Cyprus

Long-eared hedgehog - Cyprus hedgehog - Hemiechinus auritus dorotheae (Σκαντζόχοιρος) - Video - Cyprus